Domy w Polsce
W czasie całej
ponadtysiącletniej historii kraju wzniesiono setki tysięcy budowli
mieszkalnych. Wiele z nich zniszczył czas, inne zostały zmienione, przebudowane lub ustąpiły miejsca nowszym obiektom. Jeszcze inne zostały opuszczone lub zniszczone
wojnami, część pozostała już w ruinie, część poddano odrestaurowaniu, a
wszystkie one ukazują przemijanie i budzą refleksję. Niektóre, te z lepszych
materiałów, większe i zamożniejszych właścicieli, przetrwały do dziś jako
muzea, skanseny lub też w niezmienionej formie i funkcji.
Pierwsze domy
czy raczej miejsca zamieszkania były to
jaskinie i groty. Domy w bardzo dawnych czasach wznoszone były w miejscach
bezpiecznych i trudno dostępnych, czy to dla dzikich zwierząt, czy potencjalnego wroga. Należy tu wspomnieć o
Grocie Łokietka, zwanej także Królewską.
Znajdowała się ona w Ojcowie pod Krakowem, w Dolinie Prądnika, a król Władysław Łokietek przebywał w niej w roku 1300. Liczne groty i
jaskinie z okolic Ojcowa i inne
położone w Jurze Krakowsko – Częstochowskiej były zamieszkiwane przez człowieka od wielu tysięcy lat były zatem pierwszymi domami ludności tych
terenów.
Tzw. Grota Łokietka (dawniej Grota Królewska), sala rycerska, jaskinia w Dolinie Sąspowskiej w
północno-zachodnim zboczu Chełmowej Góry
Natomiast większa część domów wytworzonych przez człowieka z
czasów p.n.e. miała bardzo tymczasową, prostą konstrukcję drewnianą. Zachowało
się ich w Polsce tyle, co nic. Najciekawszym i bardzo dobrze zrekonstruowanym (odkrytym w roku 1933) był
gród obronny Biskupin z VII wieku p.n.e. Położony był na wyspie
Jeziora Biskupińskiego. Składał się z trzynastu rzędów prostych domów
otoczonych wałem ziemnym ze wzmocnieniami i elementami drewnianymi. Jedyne wejście do osady prowadziło przez studwudziestometrowy most, a dalej bramę w formie obronnej wieży.
Gdy Polska po przyjęciu chrztu w 966 roku dołączyła do
wspólnoty europejskiej i chrześcijańskiej, rozwój pewnych aspektów był możliwy do przewidzenia. Nie
było mowy o kulturowej odrębności czy indywidualności twórców oraz inwestorów. Wszystkie
kraje kręgu łacińskiego rozwijały się, ewentualnie z przesunięciami w czasie,
zgodnie z ogólnymi tendencjami wyznaczonymi przez wielkie style epoki
średniowiecznej, a później epok nowożytnych, jak renesans i barok. Poszczególne ziemie łączyły
interesy dynastyczne, a tożsamość narodowa była obca zwykłym mieszkańcom. Dodatkowo Polska była krajem
względnie jednolitym, mimo iż korzenie państwa obejmują kilka wyznań i nacji.
Wszystkie te cechy powodowały, iż dosyć łatwo sklasyfikować i podzielić na poszczególne
okresy dzieje budownictwa mieszkaniowego w Polsce, nawet te współczesne.
Projekty budowlane
Pierwsze budowle murowane powstały na ziemiach polskich na przełomie X i XI wieku. Wzrost znaczenia państwa Polan za sprawą władzy Mieszka I, Bolesława Chrobrego i w szczególności Mieszka II spowodował powstanie kilku grodów. Ten ostatni „był
to król wykształcony, znający języki, dzielny i postępowy”.
Jemu przypisuje się wzniesienie rezydencji w Ostrowie Lednickim, w Przemyślu i w Gieczu (ta akurat niedokończona).
Palatium z
kaplicą, Ostrów Lednicki, początek XI wieku, plan założenia, rysunek M. Brykowska
Palatium z
kaplicą, Giecz, XI wiek, zarys fundamentów, rysunek M. Rosół
Palatium z
kaplicą, Ostrów Lednicki, rekonstrukcja, widok od północy, rysunek J. Zachwatowicz
Palatium, Przemyśl, Zamek Kazimierzowski, próby rekonstrukcji
zespołu, rysunek Aleksander Żak i Elżbieta Sosnowska
Pierwsze projekty budynków
Najstarszymi znanymi budynkami rezydencjonalnymi były
budynki o charakterze reprezentacyjno – obronnym, zwane palatiami. Pojawiły się wraz z systemem
feudalnym i pobierały liczne cechy z terenów Cesarstwa. Składały się z części pałacowej w formie wydłużonego prostokąta połączonego z centralną kaplicą. Budynekmieszkalny był murowany, dwukondygnacyjny, w którym dolna kondygnacja była gospodarcza, a
górna mieszkalno – reprezentacyjna. Wykonywania tego typu budowli zaniechano w
XIII wieku (jedno z ostatnich to palatium w Legnicy z około 1230 roku).
Palatium, Legnica, początek XIII wieku, rzut
założenia, oblężenie Legnicy w
1241 roku, rycina archiwalna
Komentarze
Prześlij komentarz